BelRAI: een gemeenschappelijke taal voor betere zorgplanning

BelRAI, hoorde je de term al waaien? Wat is die BelRAI nu juist? Waarvoor dient het of waarvoor kan het dienen?

Resident Assessment Instrument

Voor de fundamenten van de BelRAI moeten we terug naar eind de jaren 1980. Om de zorgbehoeften van ouderen in woonzorgcentra op een gestandaardiseerde en uniforme wijze in kaart te brengen en tot een optimale zorgplanning te kunnen komen, werd in de Verenigde Staten het ‘Resident Assessment Instrument’ (RAI) ontwikkeld.

Ondertussen is de scope van de RAI uitgebreid naar diverse doelgroepen en zorgsectoren, zoals de thuiszorg, de acute gezondheidszorg, de geestelijke gezondheidszorg …  en werd het instrument wereldwijd geïmplementeerd. Om die reden werd de RAI omgedoopt tot ‘interRAI’ en richtte men een internationale non-profit op met een wetenschappelijke onderzoeksgroep. De voornaamste doelstelling van interRAI is de kwaliteit en continuïteit van zorg verbeteren.

De InterRAI is trouwens niet één beoordelingsinstrument maar een verzameling (‘suite’) van instrumenten die de zorgbehoefte en het functioneren van personen op fysiek, cognitief, psychisch en sociaal vlak in kaart brengt. De ondertussen meer dan 20 beoordelingsinstrumenten bestaan uit een gemeenschappelijke set van gestandaardiseerde  en gevalideerde items die bruikbaar zijn voor de diverse zorgsettings of doelgroepen, aangevuld met specifieke items afgestemd op specifieke zorgnoden of doelgroepen. 

De BelRAI is de Belgische versie van de interRAI-suite. Deze verschilt inhoudelijk weinig van de internationale versie. De instrumenten werden vertaald in de drie landstalen en waar nodig aangepast aan de lokale context. De interRAI-instrumenten worden continu geactualiseerd op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten. Ook in de BelRAI worden deze verbeteringen doorgevoerd.

Uitrol in België en Vlaanderen

In 2018 keurden onze federale regering en de deelstaatregeringen een protocolakkoord goed waarin de stapsgewijze invoering van de BelRAI in de zorgsectoren werd afgesproken. Dit houdt in dat alle niveaus en overheden in België een akkoord hebben om werk te maken van gefaseerde transitie naar BelRAI. Er zijn in de feiten wel regionale verschillen op vlak van aanpak, focus en timing. Vlaanderen koos ervoor de BelRAI geleidelijk te implementeren als uniek inschalingsinstrument in functie van de kwaliteit van de zorg maar waaraan ook financiering wordt gekoppeld.

‘De BelRAI’ bestaat dus ook bij ons uit verschillende instrumenten, die ingezet (zullen) kunnen worden in verschillende zorgsettings. Belangrijk om te weten is dat er een grote gemeenschappelijke sokkel is tussen de instrumenten onderling. Ze delen dus voor een groot deel dezelfde items.

Op 1 juni 2021 werd de BelRAI Screener in heel Vlaanderen uitgerold voor de diensten voor gezinszorg, de Diensten Maatschappelijk Werk van het ziekenfonds en de OCMW’s en welzijnsverenigingen. De BelRAI Screener is een verkort instrument dat peilt naar het niveau van functioneren van een volwassen persoon op 5 domeinen:

• activiteiten van het dagelijks leven (ADL)
• instrumentele activiteiten van het dagelijks leven (IADL)
• cognitieve problemen
• psychische problemen
• gedragsproblemen.

Dit nieuwe instrument vervangt de BEL-profielschaal die gebruikt werd voor het bepalen van de zorgbehoevendheid bij volwassenen. De BelRAI Screener gebruikt in functie van de zorgplanning in de thuiszorg en voor de inschaling met het oog op het toekennen van het zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden in het kader van de Vlaamse sociale bescherming. Momenteel onderzoekt Vlaanderen ook het gebruik van de BelRAI Screener voor de bepaling van het zorgbudget voor ouderen met een zorgnood. Het BelRAI Platform zorgt voor de digitale ondersteuning. Naast de uitrol van de BelRAI Screener worden ook het Sociaal Supplement, het BelRAI Home Care instrument en voor de residentiële ouderenzorg het BelRAI LTCF-isntrument (Long Term Care Facilities) verder onderzocht en uitgewerkt.

Meerwaarde micro-meso-macro

Zoals reeds gezegd, de BelRAI-instrumenten dienen in se om de kwaliteit en continuïteit van zorg verbeteren. Deze beoordelingsinstrumenten geven een goed beeld over hoe zorgbehoevend iemand is in functie van het opstellen van een kwaliteitsvol zorgplan.

Op het niveau van de zorgbehoevende biedt de BelRAI informatie over iemands zorgnoden. Het invullen gebeurt op basis van gesprekken met cliënt, familie, zorgteam en observatie. De BelRAI is dan een van de bouwstenen om bij complexe zorgnoden een zorgplan op maat, met specifieke zorgdoelen, op te maken en uit te voeren. Daarvoor kan bijvoorbeeld gebruik gemaakt worden van zogenaamde ‘CAPS’ (Client Assesment Protocols). Dit zijn alarmbelletjes die aanklikken wanneer de toestand van een patiënt in een bepaald domein extra aandacht nodig heeft, bijvoorbeeld cognitie, pijn, continentie. De BelRAI is dus niet gewoon een droge, ‘administratieve’ vragenlijst, er kunnen algoritmes ingebouwd worden die bijkomende info aanleveren afhankelijk van wat er op verschillende items werd ingevuld. De BelRAI laat ook toe beoordelingen uit het verleden, vandaag en morgen te vergelijken waardoor de verandering van iemands zorgnoden kunnen gemonitord worden.

Op niveau van een organisatie kunnen de verschillende BelRAI-beoordelingen van patiënten, cliënten of bewoners inzicht geven op de zorgnoden in de organisatiepopulatie. Dit kan ook gebruikt worden in kader van het bepalen van kwaliteitsindicatoren en aanwijzingen geven over de kwaliteit van zorg. Of de nood aan een beter afgestemd zorgaanbod.

En ook op macro-niveau kan de geanonimiseerde data van de BelRAI-beoordelingen gebruikt worden voor bijsturing van het beleid, het opvolgen van evoluties in de zorgnoden of voor wetenschappelijk onderzoek.

Hoe ruimer de BelRAI geïmplementeerd wordt, hoe meer er in de zorg met een gemeenschappelijke ‘BelRAI-taal’ kan gesproken worden. Informatie en data kunnen beter met elkaar vergeleken worden, zowel op individueel, organisatie- als beleidsniveau, wat ook leidt tot tijds- en kostenefficiëntie. Wat ons toelaat om beter voor elkaar te zorgen.